ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Κυριάκι είναι ένα ορεινό χωριό της Βοιωτίας χτισμένο, σε υψόμετρο 760 μέτρων, στις δυτικές πλαγιές του Ελικώνα, το βουνό στο οποίο, σύμφωνα με την μυθολογία, ζούσαν και λατρεύονταν οι 9 Μούσες. Διοικητικά, από το 2011 μέσω του προγράμματος «Καλλικράτης», υπάγεται στον Δήμο Λεβαδέων και σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της απογραφής του 2021 αριθμεί 1.804 μόνιμους κατοίκους.

ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Το Κυριάκι εικάζεται ότι βρίσκεται στον ίδιο χώρο που την αρχαιότητα υπήρχε η φωκική πόλη “Φλυγόνιον” με την ακρόπολή της το σημερινό Παλιόκαστρο. Το Φλυγόνιον βρισκόταν στα σύνορα της περιοχής που ελεγχόταν από το μαντείο των Δελφών και ήταν μία από τις πόλεις που κατέστρεψε ο Περσικός στρατός του Ξέρξη στο πέρασμά του από την Φωκίδα.

Από τον 4ο αιώνα π.Χ., λόγω της καίριας γεωγραφικής του θέσης, βρέθηκε στο επίκεντρο διαμάχης μεταξύ του μαντείου των Δελφών και των γειτονικών πόλεων για την εκμετάλλευση της ιερής γης του Απόλλωνα, όπως αναφέρει ο Δημοσθένης και ο Αισχίνης. Το 346 π.Χ. καταστράφηκε ξανά στον τρίτο ιερό πόλεμο από τον Φίλιππο Β’, μαζί με άλλες φωκικές πόλεις, εφαρμόζοντας την ποινή που επέβαλαν οι Αμφικτύονες των Δελφών στους Φωκείς, επειδή καλλιεργούσαν μέρος της κοιλάδας της Άμφισσας που θεωρείτο ότι ανήκε στο ιερό μαντείο, όπως αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας.

Κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο συνέχισε να κατοικείται και, εν τέλει, καταστράφηκε οριστικά τον 6ο αιώνα μ.Χ. από μεγάλο σεισμό.

ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΙΑ & ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο ακριβής χρόνος μετονομασίας της περιοχής σε “Κυριάκι” δε μπορεί να οριστεί με ακρίβεια. Το τοπωνύμιο πιθανόν χρονολογείται από τη βυζαντινή περίοδο ή τον 14ο αιώνα μ.Χ., όταν στην περιοχή εγκαταστάθηκαν οι Αρβανίτες. Η λαϊκή παράδοση, πάντως, αναφέρει ότι το χωριό ονομάστηκε έτσι από έναν πλούσιο τσέλιγκα Κυριάκο. Ο ερχομός των Αρβανιτών στο Κυριάκι οφείλεται στον Καταλανό δούκα των Αθηνών και της Υπάτης, Ραμόν ντε Βιλανόβα, ο οποίος προσκάλεσε αρβανίτικους πληθυσμούς να εγκατασταθούν, ως καλλιεργητές και πολεμιστές, στην περιοχή της Βοιωτίας κατά τον 14ο αιώνα μ.Χ.

Αργότερα, την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, οι Κυριακάτες πολέμησαν στο πλευρό των οπλαρχηγών της Ρούμελης, Αθανάσιου Διάκου, Γεώργιου Καραϊσκάκη, Οδυσσέα Ανδρούτσου και Βασίλη Μπούσγου. Συγκεκριμένα, αγωνιστές του ́21 ήταν οι στρατιώτες: Δαλιάνης Λουκάς, Κωνσταντίνου (Κινέσας) Απόστολος, Κόλλιας Δημήτριος, Κουτός Λέοντος (μοναχός), Κώτσου Γεώργιος, Λαζάρου Δημοσθένης, Λαζάρου Λουκάς, Λαζάρου Νικόλαος, Οικονόμου Αλέξανδρος, Παπαδήμας Γεώργιος (ιερέας), Πλατής Δημήτριος, Πούλος Κωνσταντίνος, Πούλος Σπυρίδων, Τζαμάλας Παύλος.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλοί Κυριακάτες έδωσαν την ζωή τους στον αγώνα ενάντια στις δυνάμεις του άξονα. Το Κυριάκι υπήρξε κέντρο συμμαχικής στρατιωτικής οργάνωσης, και μάλιστα κάηκε ολοκληρωτικά τρεις φορές, μία από τους Ιταλούς στις 25/5/1943 και δύο από τους Γερμανούς στις 28/10/1943 και στις 26/4/1944 αντίστοιχα.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Μεταπολεμικά, οι κάτοικοι άρχισαν να ορθοποδούν στηριζόμενοι σε δύο βασικούς πυλώνες, την κτηνοτροφία και την γεωργία. Από το 1960 κι έπειτα, παρατηρήθηκε ευρεία οικονομική ανάπτυξη, η οποία οφειλόταν στην άνθηση της “οικοδομής” και στην απασχόληση μεγάλης μερίδας κατοίκων, αφενός στον τομέα των μεταλλείων (μεταλλεία Ιωάννη Μπάρλου) και αφετέρου στον τομέα της βαριάς βιομηχανίας (εργοστάσιο “Αλουμίνιο της Ελλάδας”).

Την εικοσαετία 1985 – 2005 το χωριό γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή του σε όλα τα επίπεδα με πάνω από 2.000 μόνιμους κατοίκους. Με το ξέσπασμα της κρίσης του 2009, όμως, το φαινόμενο της κοινωνικής ερημοποίησης της ελληνικής υπαίθρου άγγιξε και την περιοχή του Ελικώνα υποβαθμίζοντας έτσι το βιοτικό επίπεδο των ντόπιων.

Παρ’ όλα αυτά, το Κυριάκι παραμένει, ακόμη και σήμερα, ένα “ζωντανό” χωριό που διατηρεί το γραφικό στοιχείο στην καθημερινή ζωή. Διαθέτει σχολεία πρωτοβάθμιας/δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αγροτικό ιατρείο, φαρμακείο, δημοτικό γήπεδο (έδρα της τοπικής ομάδας Π.Α.Ο. Κυριακίου), ξενώνες και αρκετά καταστήματα εστίασης με πολύ καλή σχέση ποιότητας – τιμής. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κάθε χρόνο πολυάριθμοι επισκέπτες, Έλληνες και ξένοι, το επιλέγουν ως έναν προορισμό χαλάρωσης και ξεγνοιασιάς μακριά από τους έντονους ρυθμούς της πόλης.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ & ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το Κυριάκι απέχει 23 χλμ. (≃ 30 λεπτά) από την Λιβαδειά, πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Βοιωτίας, και μόλις 160 χλμ. (≃ 2 ώρες μέσω Λιβαδειάς) από την Αθήνα. Είναι περιτριγυρισμένο από ένα καταπράσινο δάσος κεφαλληνιακής ελάτης, ενώ σε κοντινή απόσταση βρίσκονται και οι 3 ψηλότερες κορυφές του Ελικώνα: Παλιοβούνα (1.748μ.), Τσίβερι (1.561μ.) και Μεγάλη Λούτσα (1.547μ.).
Την χειμερινή περίοδο το τοπίο ντύνεται στα λευκά, καθώς συχνές χιονοπτώσεις επικρατούν στην περιοχή, ενώ το καλοκαίρι το χωριό αποτελεί ανάσα δροσιάς, αφού η θερμοκρασία δεν ξεπερνά τους 30 oC.

ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ

Το Κυριάκι είναι δίγλωσσο χωριό του οποίου οι κάτοικοι μιλούν τα “Αρβανίτικα”, παράλληλα με την ελληνική γλώσσα. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960 τα “αρβανίτικα” ήταν η κύρια γλώσσα τους.

Σήμερα η διάλεκτος αυτή μιλιέται κυρίως από τους μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Κοινότητα Κυριακίου: 2267051104
Κ.Ε.Π.: 2267051800
Αγροτικό Ιατρείο: 2267051225
Φαρμακείο: 2267051212
ΕΛ.ΤΑ.: 2267051823
Αγροτικός Συνεταιρισμός Κυριακίου: 6976775687
Ελληνικός Ορειβατικός Σύνδεσμος Κυριακίου: 6972850602
Πολιτιστικός Σύλλογος Κυριακίου: 6946522272

Δρομολόγια ΚΤΕΛ ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ (κάθε Τρίτη):
• από Λιβαδειά – 08:30 & 12:30
• από Κυριάκι – 09:00 & 13:15

Εκδοτήρια Λιβαδειάς: 22610 28336
Ιστοσελίδα ΚΤΕΛ: www.ktellivadias.gr