Σε κοντινή απόσταση από το Κυριάκι (14 χλμ.) και με κατεύθυνση προς το χωριό Στείρι βρίσκεται η Μονή Οσίου Λουκά του Στειριώτη, χτισμένη σε μία γραφική πλαγιά πάνω από μία ειδυλλιακή κοιλάδα γεμάτη ελαιόδεντρα. Το μοναστήρί αποτελεί το σπουδαιότερο βυζαντινό μνημείο της Ελλάδας του 11ου αιώνα μ.Χ. και περιλαμβάνεται στον κατάλογο μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Σε αυτό το ανέγγιχτο από το χρόνο τοπίο συνυπάρχουν δύο μεγαλειώδεις βυζαντινές εκκλησίες, οι οποίες είναι ενωμένες και επικοινωνούν εσωτερικά μεταξύ τους. Πιο παλιά είναι αυτή της “Παναγίας” (μέσα 10ου αιώνα), ενώ η μεγαλύτερη “Το Καθολικό”, αφιερωμένη στον ιδρυτή του μοναστηριού, κατασκευάστηκε λίγο αργότερα (αρχές 11ου αιώνα) για να φυλαχθούν τα λείψανα του Οσίου Λουκά. Και οι δύο συγκαταλέγονται στα αριστουργήματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, αφού τόσο η εντυπωσιακή εξωτερική όψη, όσο και ο πλούσιος εσωτερικός διάκοσμος με τα σπουδαία ψηφιδωτά και τις μοναδικές τοιχογραφίες, μαγεύουν κάθε επισκέπτη. Κάτω από το “Καθολικό” υπάρχει η λεγόμενη “Κρύπτη”, ένας επισκέψιμος χώρος αφιερωμένος στην Αγία Βαρβάρα, ο οποίος στεγάζει τον τάφο του Οσίου Λουκά.

Κατά την επανάσταση του ’21, το μοναστήρι διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο. Συγκεκριμένα, τα ξημερώματα της 27ης Μαρτίου, μετά τον Όρθρο, ο δεσπότης Σαλώνων Ησαΐας ευλόγησε τα όπλα και κύρηξε την έναρξη του Αγώνα στην Ρούμελη, υπό την παρουσία των οπλαρχηγών Αθανάσιου Διάκου και Βασίλη Μπούσγου, καθώς και διάφορων μελών της Φιλικής Εταιρείας. Εξαιτίας της θέσης της, η μονή έγινε συχνά επίκεντρο επιθέσεων, αλλά και κρησφύγετο αρματολών, κλεφτών και γενικότερα αγωνιστών της επανάστασης. Δυστυχώς, την περίοδο 1822-1823 το μοναστήρι υπέστη βαριές φθορές ύστερα από την λεηλασία των Τούρκων και κάηκαν σημαντικά στοιχεία για την ιστορία του.

Οι εργασίες αναστήλωσης που ξεκίνησαν το 1938 από την Αρχαιολογική Υπηρεσία αφενώς ανέδειξαν το σπάνιο αρχιτεκτονικό – διακοσμητικό πλούτο και αφετέρου συνέβαλαν στο γεγονός η Μονή Οσίου Λουκά να θεωρείται ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα βυζαντινά μνημεία του ελλαδικού χώρου. Σήμερα, το μοναστήρι κατοικείται από μοναχούς και αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο, οι οποίοι μπορούν μετά την περιήγησή τους να πιουν καφέ ή τσίπουρο στο προαύλιο απολαμβάνοντας την όμορφη θέα στον ελαιώνα. Τέλος, για τους λάτρεις της πεζοπορίας σε κοντινή απόσταση βρίσκεται το φαράγγι της “Κλεισούρας” με το πέτρινο γεφύρι, κατασκευασμένο από τον μοναχό Λεόντιο.

Ωράριο επίσκεψης: 9 π.μ. – 4 μ.μ. (Καθημερινές & ΣΚ) Πληροφορίες: 2267022228